2017-11-01 18:59:53

Reklama

1 listopada

Tajemnicza mogiła

Przez lata myślał, że to mogiła partyzanta albo nauczyciela zamordowanego przez hitlerowców. Okazało się, że prawda jest zupełnie inna, a ostatnie chwile spoczywającego tam człowieka były przerażające.

Krzysztof Przybyła pracuje w nowotarskim nadleśnictwie od 25 lat. Bór zwany "Kombinackim" zna jak własną kieszeń. Jest jednak miejsce, które przez lata było dla niego zagadką. To grób na skraju lasu, niedaleko zakopianki, dziś vis a vis Castoramy.

- Nie było widać tego grobu, bo był tu gęsty zagajnik. Ale była tabliczka świadcząca, że to miejsce martyrologii i nazwisko na kamiennej płycie "Władysław Patkowski" wraz z datą śmierci - 16 grudnia 1943 r. - opowiada leśnik. - Nie byłem nawet pewny, czy rzeczywiście jest tam czyjeś ciało. Pytałem różnych ludzi, czy wiedzą, kto tam leży. Jedni mówili, że to partyzant Ognia, inni, że został tam zastrzelony nauczyciel za tajne nauczanie w czasie okupacji - wspomina. Leśnik twierdzi, że w latach 80. mogiłą opiekowała się Szkoła Podstawowa nr 2 w Nowym Targu, choć zapewne ani nauczyciele, ani dzieci nie wiedziały, kto tam spoczywa. W latach 90. uczniowie tu już nie przychodzili. Krzysztof Przybyła sam wykarczował krzaki, wokół grobu posadził brzozy. Co roku przed Wszystkimi Świętymi zapalał znicz, choć nie miał pojęcia, kim był Władysław Patkowski i jak zginął. W rozwikłaniu zagadki pomogła leśnikowi dopiero Karolina Panz, która bada losy nowotarskich Żydów, a także artykuł Michała Maciaszka w nr 16 Almanachu Nowotarskiego (2012 r.)

Okazało się, że za przytartym na płycie nazwiskiem Władysława Patkowskim kryje się tak naprawdę Milke Reiner, Żyd z Krakowa.

Małżeństwo Mala i Milke Reinerowie ukrywali się w czasie wojny pod polskim nazwiskiem jako Aniela i Władysław Patkowscy. On był inżynierem, ona nauczycielką stosującą metodę korczakowską. W listopadzie 1943 r. wracali po pracy z Krakowa do Skawiny, gdzie wtedy mieszkali. W domu została ich 13-miesięczna córka Miriam. - W pociągu zatrzymał ich kierownik policji kryminalnej z Chabówki - Krzyżanowski. Był z Kripo, policji śledczej specjalizującej się w wyłapywaniu Żydów - opowiada Karolina Panz, która przy okazji badania losów nowotarskich Żydów dotarła w IPN-ie do materiałów dotyczących tej historii.

Policjanci zabrali Reinera do toalety w pociągu, żeby sprawdzić, czy jest obrzezany. Gdy okazało się, że jest Żydem zatrzymali go razem z żoną. Przewieźli do Zakopanego, do hotelu "Palace", gdzie znajdowała się wtedy siedziba gestapo. Male po 3 tygodniach została wypuszczona. Przekonała Niemców o swoim aryjskim pochodzeniu. Tak się umówili z mężem, że będą mówić, że jest Polką, która wyszła za mąż za Żyda. Milke Reiner na początku grudnia został przewieziony do więzienia w Nowym Targu, gdzie spędził kilka godzin. Jeden z volksdeutschów wyprowadził go na skraj miasta i oddał w jego kierunku kilka strzałów. Kazał Wiktorii Polak, starszej kobiecie mieszkającej w pobliżu, pilnować ciała. Sam poszedł szukać osób, które wykopią grób. Przyszedł z czwórką mężczyzn, którzy pracowali w pobliskim tartaku. Po jego powrocie okazało się, że Żyd żyje nadal. Kolejne trzy kule pozbawiły go ostatecznie życia. Volksdeutsch kazał mężczyznom wykopać grób w pobliskim rowie, w błocie. Gdy okazało się, że dół jest za mały, kazał odrąbać nogi nieboszczykowi. Popychając kopniakami ciało, wrzucił je do grobu. Ponoć wracał konno w to miejsce jeszcze kilka dni i tratował grób.

Tragiczną prawdę żona Rainera odkryła, kiedy zaraz po wojnie w 1945 r. przyjechała na Podhale w poszukiwaniu męża. Zabrała ze sobą jego zdjęcie. O tym, że męża zabrano do Nowego Targu dowiedziała się od współwięźnia, który był z Milke Reinerem. W Nowym Targu dotarła do klucznika więzienia Stanisława Bibro, który powiedział jej o tym, że jej męża zastrzelił Henryk Kiss, volksdeutsch polskiego pochodzenia. Pracował na posterunku niemieckiej żandarmerii w Nowym Targu. Bibro zaprowadził także kobietę na miejsce, gdzie został zabity i pochowany. Kobieta, żeby się upewnić, że w rowie spoczywa jej mąż, dokonała ekshumacji. Małżonka rozpoznała po gumowcach, ubraniu, a także charakterystycznym uzębieniu. To jej życzeniem było, by ciało pozostało w Nowym Targu. Tym razem Milke Reiner został pochowany w trumnie. Jego grób został przesunięty o kilkaset metrów, na skraj lasu. Na mogile pojawiła się tablica, a na niej nazwisko Władysława Patkowskiego.

Dotarła także do kobiety, która pilnowała wtedy zwłok. Wiktoria Kudasik mieszkała w pobliskim domu, jej córka Rozalia była praczką na posterunku żandarmerii. Szybko dotarła także do mężczyzn, którzy kopali grób i byli świadkami zbrodni.

Czasy powojenne nadal dla Żydów były niebezpieczne, dlatego Male Reiner podawała fałszywe dane. Pod takim nazwiskiem zgłosiła się także do Urzędu Bezpieczeństwa, by poinformować o zbrodni dokonanej na jej mężu. Rozpoczęło się śledztwo w tej sprawie. Kobieta dotarła do jednego z zakładów fotograficznych w Nowym Targu. Od właściciela dowiedziała się, że w czasie okupacji uwiecznił on wszystkich pracowników więzienia, jednak klisze przekazał do UB. Wśród sfotografowanych osób był także Henryk Kiss, Polak pochodzący z okolic Skierniewic. Okazało się też, że kobieta, która pilnowała zwłok, rozpoznała go po wojnie na ulicy w Katowicach. Miał na sobie mundur Wojska Polskiego. On także ją poznał, na jej widok w popłochu wsiadł w samochód i odjechał. Niedługo potem zobaczyła go w Bytomiu córka Kudasikowej, Rozalia.

Henryk Kiss został szybko zatrzymany. Sąd Najwyższy skazał go na karę śmierci. Amnestia uchroniła go przed egzekucją, ale nigdy już z więzienia nie wyszedł. Male Reiner dopiero podczas procesu w 1949 r. przyznała się do swojego pochodzenia żydowskiego. W 1950 r. wraz z odnalezioną córką Miriam wyjechała z Polski do Izraela. Córka tam już została, założyła rodzinę, dziś sama ma dwoje dzieci. Male Reiner przeniosła się do Kalifornii w USA. Zmarła w wieku 90 lat.

Grobem do dziś opiekuje się syn Rozalii. Takie było jej życzenie przed śmiercią. - Od jednego z nauczycieli, którzy tutaj jeżdżą na rowerze, dowiedziałem się, że grobem opiekuje się syn praczki, a wnuk tej kobiety. Widział go tu przy grobie, ale nie zna jego nazwiska. Ja też wiedziałem, że ktoś tutaj się pojawia systematycznie - plewi, zapala znicze, ale nigdy nie spotkałem go przy grobie - mówi Krzysztof Przybyła.

- Chciałbym go poznać, porozmawiać z nim. To niesamowita historia i to, że opiekuje się grobem obcego człowieka. Kogoś, kogo nigdy nie poznał - dodaje leśniczy.

Beata Zalot

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

rys 2017-11-02 18:06:21

mirus - tobie to sie juz przelewa od tego wtlaczania

wiktoria 2017-11-02 17:35:05

@lachu niejaki są niesamowite historie góralskich ktolickich grobów , tylko trzeba się chcieć i zapoznac z tą historią , i powiem aż ciarki przez ciało przechodzą

Lach 2017-11-02 13:09:15

Historia jaśnie komentującym nie za bardzo przypadła do gustu. Żeby to chociaż jeszcze był UB-ol albo PPR-owiec, to można by w poczuciu patriotycznego obowiązku splunąć na mogiłę. No a tu? Zwykły człowiek, ofiara morderstwa, pasowałoby mu znicz zapalić. No ale to żydek i to jeszcze pod polskim nazwiskiem się ukrywa, jako ten Szechter i Geremek, co nam telo krwi napsuli!
I ten zabójca, cholera go jasna, jakiś taki niewyraźny. Ani to Szkop, ani Banderowiec, ani Ruski. Powiedz, że Polak, to znowu bedo kłamać, że wszyscyśmy z Jedwabnego, w którym mało co się wydarzyło, a dużo naopowiadano - bzdur jakowychś i pomówień czarnych.
Nie, cholera, nie jest to dobry artykuł.
Pani red. Zalot, a mało to w okolicy góralskich katolickich grobów? Ciągle ino te żydy i żydy, może w końcu zrobio z tym porządek jakim dekretem, bo już się żyć nie do. I nie fce.

jalfiak 2017-11-02 12:38:44

A kto zna historię człowieka i grobu w Tomanowej Dolinie ? Kiedyś przypadkiem usłyszałem o tym będąc na Hali Ornak ale nic poza tym faktem, że jest...

rys 2017-11-02 11:20:40

@mirus - TAK OGOLNIE TO DOBRZE SIE CZUJESZ?

Towarzysz RP 2017-11-02 06:34:57

Na tabliczce powinno pisać prawdziwe, żydowskie nazwisko a nie jakieś zmyślone. Tego wymaga uczciwość wobec ludzi.

niegoralen 2017-11-01 22:03:28

Jak powszechnie wiadomo mundur, tak zwanego "ludowego wojska polskiego", to nie mundur "Wojska Polskiego".
ludowe wojsko polskie to wojsko sowieckie mówiące czasem po polsku. Natomiast kadra oficerska, a szczególnie dowództwo tego wojska, mówiło i pisalo tylko po rosyjsku.

niegoralen 2017-11-01 20:33:45

volksdeutsch to człowiek deklarujący narodowość niemiecką. wczesniej mógł mieć obywatelstwo polskie.

Galerie

Ostry zakręt w Hyrnym

Wieczór autorski Angeliki Chrapkiewicz-Gądek

Dyplomowa wystawę w Szkole Kenara

Szkoła Kenara po wielkim remoncie

Tatromaniacy pod Giewontem

Jubileuszowa Gala Szpitala na Ciągłówce

Na Kamieńcu w Zakopanem stanie dom wielofunkcyjny

Małopolska Wspiera Talenty

Zakopane, święconka w parafii Świętego Krzyża

Święcenie pokarmów z Majerankami przy rabczańskim, starym kościółku

Stanisław Kulon w Salonie Marcowym

Konwencja wyborcza Maciej Tokarz i Nowy Targ zasługuje na więcej

Marka Tatrzańska 2023 w Teatrze Witkacego

Jubileuszowa Wiosna Jazzowa Zakopane 2024

Świat, w którym nie widać nic czyli Barbara Sowińska w przedszkolu

Luna czyli spektakl bez słów dla najmłodszych widzów

Konwencja wyborcza Grzegorza Watychy i komitetu Nasze Miasto

Przyszłość Powiatu Nowotarskiego przedstawia

Biały Miś - jeden i tylko jeden, prawdziwy

Podhalańczycy pod Giewontem

Kto krzyż odgadnie, ten nie upadnie

Przedszkolaki na stoku

Karnawał na Śniegu czyli Mali Śwarni na natach

Ach co to był za bal

Grupa exMaanam w Nosalowym Dworze

Pnioki, Krzoki, Ptoki

Obrazy Natalii Kuropki w "Kmicicu"

Kolędowanie Martyny Kasprzyckiej i Macieja Czemplika

Hanna Zbyryt u Ojców Jezuitów na Górce

Mateusz Ziółko dla Centrum Pomocy Dzieciom

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA na rok lub dłużej DWA DOMKI DREWNIANE po 70mkw, Zakopane - Chłabówka. Kontakt na e-mail: podkowa@op.pl
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Aparthotel Renesans w Zakopanem poszukuje kandydatów na stanowiska: KIEROWNIK RESTAURACJI, KELNER/BARMAN, POKOJOWA. Stabilna praca w nowo otwieranym Obiekcie. Zgłoszenia prosimy kierować na adres: praca@renesans.pl lub tel. 602444734
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKALE HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWE o powierzchniach ok. 58 i 55 m2, oraz PIWNICA 23 m2. Możliwość połączenia lokali. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | budowlane
DESKI ŚWIERKOWE, dł. 5 m, gr. 53 mm. DRZEWO OPAŁOWE BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJA PODDASZY, OCIEPLENIA WEŁNĄ MINERALNĄ, SUFITY PODWIESZANE, ZABUDOWY GK, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
PRACA | dam
Centralny Ośrodek Sportu w Zakopanem zatrudni Kasjera. 725300144 https://bip.cos.pl/1509/zakopane praca.zakopane@cos.pl
Tel.: 725300144
USŁUGI | budowlane
WYKONCZENIA I REMONTY. 602839607
Tel.: 602839607
SPRZEDAŻ | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
USŁUGI | budowlane
TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, SPRZĄTANIE. 796 358 958.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
PRACA | dam
Przyjmę Cieślę - budowa w Kluszkowcach Stawka do uzgodnienia Proszę dzwonić - 788 624 940. 788 624 940 aleksandra@tatrastyle.pl
Tel.: 788
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL NA PIZZERIĘ W ZAKOPANEM. 502 658 638
SPRZEDAŻ | różne
SPRZEDAM SIANO W BALACH. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA PLAC POD MAGAZYN. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIE, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, ŁAZIENKI, ZABUDOWY, ADAPTACJA PODDASZY, REMONTY, DOCIEPLENIA BUDYNKÓW, FASADY. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, DOMY OD PODSTAW, POKRYCIA DACHOWE, SZALUNKI STROPOWE. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI MINIKOPARKĄ 2.5 TONY - 722 307 227.
SPRZEDAŻ | budowlane
Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY i OPAŁ - 788 344 233.
PRACA | dam
PENSJONAT "Willa Park" W CENTRUM ZAKOPANEGO ZATRUDNI OSOBĘ DO SPRZĄTANIA I RZYGOTOWYWANIA ŚNIADAŃ. 509 578 689.
PRACA | dam
Kucharz al'a carte- Restauracja Górska w Białce Tatrzańskiej Do uzupełnienia zespołu poszukujemy osoby na stanowisko: KUCHARZ. Oferta pracy dla kucharza z doświadczeniem zawodowym. Praca na stałe, bardzo dobre warunki pracy. Więcej informacji pod nr. 518 259 536 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 518 259 536
E-mail: rest.gorska@gmail.com
WWW: www.restauracjagorska.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Las z drzewostanem pow. 41ar w Lipnicy Wielkiej 603071487, 609325040.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
APARTAMENT Za Strugiem, Zakopane - 607 506 428.
USŁUGI | inne
PROFESJONALNA WYCINKA DRZEW, GAŁĘZI Z PODNOŚNIKA I Z UŻYCIEM LINY. 889 105 476
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
USŁUGI | budowlane
TYNKI MASZYNOWE. 604 857 880.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.